Ελλάδα και κυβερνοέγκλημα

 - Πότε φτάνει ένα θύμα να υποβάλει καταγγελία στις αρχές και τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος;

Οταν διαπιστώσει ότι έχει τελεστεί σε βάρος του κάποιο κυβερνοέγκλημα, μεταξύ των οποίων και η διαδικτυακή απάτη ή η απόπειρα διαδικτυακής απάτης, πράξεις οι οποίες τιμωρούνται, σύμφωνα με το υφιστάμενο ποινικό νομικό πλαίσιο. Η διαπίστωση συνήθως γίνεται μέσα από τη διαπίστωση της κίνησης του τραπεζικού λογαριασμού του θύματος ή την καταβολή χρηματικού ποσού για αγορά προϊόντος ή παροχή υπηρεσίας που δεν παραδόθηκε ή δεν παρασχέθηκε στο θύμα.

- Γιατί εκτιμάτε ότι στις περιπτώσεις απώλειας μικρών ποσών ή για άλλους λόγους πολλά θύματα δεν προβαίνουν τελικά ποτέ σε καταγγελία;

Οι λόγοι για τους οποίους δεν καταγγέλλονται στις αρχές οι μικροαπάτες είναι αρκετοί. Σημαντικότεροι από αυτούς είναι αρχικά η άγνοια των πολιτών–θυμάτων σχετικά με τις διαδικασίες υποβολής μιας καταγγελίας, σε ποιες υπηρεσίες μπορεί να γίνει, ποιες άλλες ενέργειες είναι απαραίτητες πέρα από την κίνηση της ποινικής διαδικασίας. Επίσης, η αποφυγή «γραφειοκρατικών ταλαιπωριών» με τη σκέψη «ποιος μπλέκει;» με νομικές διαδικασίες και ατέλειωτες αναβολές από ενδεχόμενες κλήσεις στα δικαστήρια. Παρατηρείται όμως και έλλειψη εμπιστοσύνης ως προς την αποτελεσματικότητα των αρχών και της δικαιοσύνης. Εδώ πρέπει να επισημανθεί η μη ύπαρξη ενός απλοποιημένου και ευέλικτου συστήματος αναφοράς (απαιτείται μήνυση για την πράξη την ώρα που θα μπορούσε να είναι ένα αυτεπάγγελτο αδίκημα). Τις παραπάνω αδυναμίες-«χαραμάδες» γνωρίζουν πολύ καλά οι κυβερνοεγκληματίες είτε εντός είτε εκτός της χώρας μας και τις εκμεταλλεύονται στο έπακρο μεγιστοποιώντας τα τεράστια κέρδη του που τροφοδοτούν την γκρίζα οικονομία και το οργανωμένο έγκλημα.

- Ποιο δρόμο ακολουθούν οι διωκτικές αρχές προκειμένου να εντοπίσουν τους επιτήδειους; Ακολουθώντας το χρήμα ή και μέσω διαφόρων άλλων μεθόδων;

Οι διωκτικές αρχές οφείλουν να συλλέξουν το αποδεικτικό υλικό για το κάθε αδίκημα απάτης, να το θέσουν αρχικά υπόψη των δικαστικών αρχών οι οποίες κινούν τη διαδικασία της δίωξης και στη συνέχεια να το αξιοποιήσουν με επιστημονικό τρόπο μέσα από τις πλέον ενδεδειγμένες ενέργειες του αρμοδίου τμήματος ψηφιακής διερεύνησης και διενέργειας πραγματογνωμοσύνης της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών, να προχωρήσουν σε αναζήτηση στοιχείων από μια σειρά φορέων (τραπεζών, παρόχων υπηρεσιών διαδικτύου, εταιρειών), να ανταλλάξουν και να ζητήσουν συνδρομή κι από φορείς κι οργανισμούς εκτός Ελλάδος (Europol-Interpol-Eurojust). Στην περίπτωση των θετικών αποτελεσμάτων δρομολογείται η ολοκλήρωση της ποινικής διαδικασίας και η παραπομπή των δραστών στη δικαιοσύνη, μαζί με τα τυχόν ανευρεθέντα και κατασχεθέντα στοιχεία.

- Είναι επαρκές το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο;

Το νομικό και θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει θα έλεγα ότι δεν είναι πλήρως επαρκές καθότι οι κυβερνοαπάτες δεν αποτελούν αδίκημα που διώκεται αυτεπάγγελτα, ενώ τίθενται σημαντικά εμπόδια στην έρευνα με το θέμα του τραπεζικού απορρήτου, καθώς η σχετική νομοθεσία χρονολογείται από το 1970. Περαιτέρω, απουσιάζει η εξειδίκευση των δικαστικών λειτουργών και δεν υπάρχει μια και μοναδική εισαγγελική αρχή για το κυβερνοέγκλημα. Εκτός αυτού, απουσιάζει η καθολική χρήση των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών στα δικαστήρια. Αξίζει να αναφερθεί ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πρόβλεψη για ενίσχυση των υποδομών με εξειδικευμένα στελέχη–εμπειρογνώμονες (με γνώσεις στα χρηματοπιστωτικά ζητήματα, στα θέματα κρυπτοχρήματος), ενώ δεν υπάρχει το ψηφιακό πορτοφόλι του Ελληνικού Δημοσίου σε περίπτωση κατάσχεσης κρυπτοχρήματος που εμπλέκεται σε ποινική υπόθεση. Η παράθεση αυτή είναι ενδεικτική και θα πρέπει να εμπλουτιστεί από τις καλές πρακτικές που εφαρμόζουν χώρες που αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά το κυβερνοέγκλημα.

- Μέχρι πού μπορεί να φτάσει μία υπόθεση πριν απαιτηθεί διεθνής αστυνομική συνεργασία;

Τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από τις αρχές επιβολής του νόμου και έχουν αρχικά υποβληθεί στην αρμόδια κατά τόπο εισαγγελική αρχή, αξιοποιούνται στη συνέχεια σε όλα τα επίπεδα και τις δυνατότητες που υπάρχουν σε εγχώριο επίπεδο. Ωστόσο πολλές φορές είναι απαραίτητη η διεθνής συνεργασία (τόσο σε αστυνομικό όσο και σε δικαστικό επίπεδο) διότι πολλά στοιχεία όπως για παράδειγμα ο τραπεζικός λογαριασμός που έχουν μεταφερθεί με παράνομο τρόπο τα χρήματα των θυμάτων βρίσκεται και συνδέεται με χώρα του εξωτερικού (είτε εντός είτε εκτός Ε.Ε.).

- Παρατηρείτε αύξηση σε αυτές τις απάτες τα τελευταία χρόνια ;

Η αύξηση που παρατηρείται στο κυβερνοέγκλημα και ειδικότερα στις απάτες που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό των δηλωθέντων κυβερνοεγκλημάτων αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις πρόσφατες εκθέσεις της Europol και του FBI αλλά και της Eurojust.

- Τι ύψους χρηματικά ποσά εκτιμάτε ότι μπορεί να έχουν χαθεί ;

Απόλυτη γνώση για το ύψος των χρηματικών ποσών που έχουν χαθεί δεν μπορεί να υπάρχει για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι δεν καταγγέλλονται όλα τα περιστατικά. Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το πολυκατακερματισμό της διαδικασίας αφού κάποιος μπορεί να το καταγγείλει είτε στην πλησιέστερη αστυνομική αρχή είτε σε εξειδικευμένη υπηρεσία είτε απευθείας στις εισαγγελικές αρχές (εξήντα τρεις {63} τον αριθμό για μια χώρα σαν την Ελλάδα) και απουσιάζει ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα ή μια πλατφόρμα που να συγκεντρώνει όλα αυτά τα στοιχεία. Ίσως από τα πιο αξιόπιστα στοιχεία που έχουν εμφανιστεί πρόσφατα στη χώρα μας είναι αυτά της Τράπεζας της Ελλάδος αλλά και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σύμφωνα με στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από τις θεσμικές τράπεζες. Η αποσπασματική αυτή εικόνα προκύπτει κι από τα στοιχεία της Europol.

- Υπάρχει τρόπος να ανακτηθούν τα χρήματα των θυμάτων ή εάν μετατραπούν σε κρυπτονομίσματα ή μεταφερθούν μεταξύ πολλαπλών τραπεζικών λογαριασμών μέσω προσώπων-μεταφορέων παράνομου χρήματος (money mules), χάνονται τα ίχνη τους ;

Η ανάκτηση των χρηματικών ποσών, η διερεύνηση μετατραπέντων σε μορφή κρυπτοχρήματος (και όχι κρυπτονομίσματος) και στη συνέχεια αναμειχθέντων (mixing), απαιτεί ειδικά εργαλεία, εξειδικευμένη γνώση, είναι μια πολύπλοκη, χρονοβόρα και σύνθετη διαδικασία, ωστόσο δεν είναι κάτι το αδύνατο. Αρκεί να υπάρχει σχετική βούληση για διερεύνηση των υποθέσεων. Ενδεικτικά αναφέρω την πρόσφατη περίπτωση που είναι και στο στόχαστρο της Europol (υπόθεση Pandora papers) όπου χρήματα από εγκληματικές δραστηριότητες και από άλλες ύποπτες δραστηριότητες έχουν μεταφερθεί σε εξωχώριους τόπους και φορολογικούς παραδείσους. Είναι θέμα προτεραιότητας.

Κυβερνοεγκλήματα και διαδικτυακές απάτες

-Διαδικτυακές παγίδες, phishing mails και sms.

-Τηλεφωνικές απάτες με το πρόσχημα της παραγγελίας αγαθών (εκμαίευση διαπιστευτηρίων ebanking και στοιχείων τραπεζικών καρτών).

-Απάτες με τηλεφωνικές αγορές προϊόντων από εμπορικά καταστήματα (με τη μέθοδο του πλαστού εμβάσματος).

-Απάτες με διαδικτυακές αγορές από αμφίβολα sites «eshops».

-Απάτες με αγγελίες, κυρίως στο “Marketplace”, “car.gr”.

-Υποκλοπή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου επιχειρήσεων «man in the middle».

-Κυβερνοεπιθέσεις σε μεγάλες επιχειρήσεις, λογιστικά γραφεία και δημόσιες υπηρεσίες (Ransomware).

-Απάτες με δάνεια (που υπόσχονται ψεύτικα προφίλ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης).

-Απάτες με Sim Swapping.

-Απάτη με επενδύσεις – αγορά κρυπτονομισμάτων (financial scams).

-Απατηλές αγγελίες για εργασία και ενοικίαση οικιών στο εξωτερικό.

-Απάτες με τα ενοίκια και τα επιδόματα (δράστες υφαρπάζουν ή υπεξαιρούν κωδικούς taxisnet και δηλώνουν ενοίκια στην Εφορία για την καταβολή επιδομάτων από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α.).

-Ρομαντικές Απάτες.

-Νιγηριανές απάτες.

 

 Λοιπά Κυβερνοεγκλήματα

-Cyberbullying (διαδικτυακός εκφοβισμός).

-Grooming (αποπλάνηση ανηλίκων στο διαδίκτυο).

-Sextortion (σεξουαλική παρενόχληση στο Διαδίκτυο ή αλλιώς σεξουαλικός διαδικτυακός εξαναγκασμός και εκβιασμός).

-Παραβίαση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (δημιουργία προφίλ κλώνων με σκοπό τη δυσφήμηση)

 

 

Τα «όπλα» ενός απατεώνα μπορεί να περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

-Οι απατεώνες πλέκουν περίπλοκες, αλλά πειστικές ιστορίες για να πάρουν αυτό που θέλουν.

-Χρησιμοποιούν τα προσωπικά στοιχεία των θυμάτων, τα οποία προηγουμένως έχουν εκμαιεύσει από αυτούς, χωρίς να το αντιληφθούν και να κάνουν την απάτη πιο πιστευτή.

-Οι απατεώνες αρέσκονται να δημιουργούν μια αίσθηση επείγουσας ανάγκης ώστε να μην έχετε χρόνο να σκεφτείτε σωστά την κατάσταση και να αντιδράσετε στα συναισθήματα και όχι στη λογική.

-Με την ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο και τα έξυπνα λογισμικά, είναι εύκολο και δεν χρειάζεται εξειδικευμένη γνώση πλέον για τους απατεώνες να δημιουργήσουν παραποιημένα και επισημοφανή έγγραφα. Ένα έγγραφο που φαίνεται να είναι γεμάτο με νομική ορολογία μπορεί να δώσει κύρος στην απάτη και επίσης παραποιημένα τραπεζικά έγγραφα όπου φαίνονται δήθεν κινήσεις και εντολές που δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ.

-Οι απατεώνες ενδέχεται κατά την τηλεφωνική τους επικοινωνία να καλλιεργήσουν εμπιστοσύνη και να πείσουν ότι είναι συνεργάτες σας, φίλοι ή ενδιαφέρονται ρομαντικά. Παίζουν με τα συναισθήματά των θυμάτων χρησιμοποιώντας τον ενθουσιασμό, την υπόσχεση μιας αγάπης, τη συμπάθεια σε μια κακοτυχία, την ενοχή για μη παροχή βοήθειας ή το άγχος και τον φόβο δημοσιοποίησης προσωπικών στιγμών και μέσων. Τα κόλπα του απατεώνα έχουν σχεδιαστεί για να σας κάνουν να εγκαταλείψετε την άμυνα σας, να καλλιεργήσουν εμπιστοσύνη στην ιστορία τους και να σας κάνουν να ενεργήσετε γρήγορα ή παράλογα και να προχωρήσετε στο τελικό στάδιο – να στείλετε τα χρήματα.

-Μια απάτη μπορεί να έχει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας πραγματικής επιχείρησης χρησιμοποιώντας φανταχτερές – δελεαστικές διαφημίσεις με τεχνική ορολογία που συνοδεύονται από τηλεφωνικά κέντρα και επαγγελματικές ιστοσελίδες συνήθως «μαϊμού». Παρομοίως, χρησιμοποιούνται τακτικές πωλήσεων υψηλής πίεσης λέγοντας ότι είναι μια περιορισμένη προσφορά, οι τιμές θα ανέβουν ή ότι η αγορά θα αλλάξει πορεία και η ευκαιρία θα χαθεί.

ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΤΡΟΠΟΥ ΤΕΛΕΣΗΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ

v  «Phishing , Smishing & Vishing» ή «ηλεκτρονικό ψάρεμα με mail, sms και τηλεφωνικά»

Δράστες αποστέλλουν ηλεκτρονικό μήνυμα – email,  συνήθως με το όνομα της πλατφόρμας της τράπεζας π.χ. “I-BANK” , “WINBANK” , “ALPHA WEB” κλπ, και με απατηλό μήνυμα ότι θα μπλοκαριστεί η κάρτα ή να ενημερώσει τους όρους για επικείμενο κλείσιμο του λογαριασμού, υπάρχει παραπομπή σε σχετικό link ή banner ενεργοποίησης, που σε μεταφέρει σε πλατφόρμα παρόμοια - πανομοιότυπη με αυτήν της τράπεζας του θύματος και εκεί πειθόμενοι θέτουν τα διαπιστευτήρια εισόδου του ebanking τους με αποτέλεσμα, απώλεια χρηματικών ποσών ή μεταφοράς τους σε διαδικτυακές τράπεζες ή μετατροπή αυτών σε κρυπτονομίσματα.

v  Κοινωνική Μηχανική ή αλλιώς Social Pharming.

Οι κυβερνοεγκληματίες έχοντας τη διαχείριση και αποκλειστική χρήση των λογαριασμών “Facebook” που παραβίασαν (ψαρεύοντας προηγουμένως τους κωδικούς με διαφημίσεις ή link), υποδύονται τους πραγματικούς χρήστες και αποστέλλουν πλήθος απατηλών μηνυμάτων μέσω της εφαρμογής επικοινωνίας “Facebook Messenger” στους διαδικτυακούς τους φίλους (επαφές του λογαριασμού) και επικαλούνται άμεση ανάγκη για χρηματική βοήθεια εξαιτίας υποτιθέμενης απώλειας πορτοφολιού ή τραπεζικής κάρτας.  Κατά αυτό τον τρόπο, δηλαδή με την εν γνώσει τους παράσταση ψευδών γεγονότων ως αληθινών, καταπείθουν τα θύματα/αποδέκτες των μηνυμάτων/διαδικτυακούς φίλους του αρχικού θύματος και εν τέλει αποσπούν χρηματικά ποσά.

v  «Ransomware» ή αλλιώς ο «ιός που αποκρυπτογραφεί αρχεία».

Πρόκειται για τον τρόπο κατά τον οποίο οι κυβερνοεγκληματίες πραγματοποιούν επίθεση με κακόβουλο λογισμικό, στην οποία ένας ιός συνήθως τύπου Trojan (δούρειος ίππος), προσβάλει τον υπολογιστή του επιτιθέμενου και τα αρχεία αυτού ή τα εξωτερικά μέσα αποθήκευσης που υπάρχουν συνδεδεμένα. Συνήθως εμφανίζεται ως κακόβουλο - μολυσμένο επισυναπτόμενο αρχείο σε email, κρυπτογραφεί όλα τα αρχεία και δεν έχεις καμία πρόσβαση, μέχρι να αποδόσεις ένα χρηματικό ποσό.

v  Επενδυτικές απάτες «Financial scams».

Οι επενδυτικές απάτες παρουσιάζονται σε πολλές μορφές, συμπεριλαμβανομένων της αγοράς κρυπτονομισμάτων, επιχειρηματικών εγχειρημάτων, διαχειριζόμενων κεφαλαίων και αγοροπωλησία μετοχών ή ακινήτων. Οι απατεώνες στολίζουν τις «ευκαιρίες» με ιστότοπους για να καμουφλάρουν τις δόλιες ενέργειές τους. Συχνά ξεκινούν μ’ ένα τηλεφώνημα ή email από το πουθενά που προσφέρουν μια «ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί», μια «ευκαιρία με υψηλή απόδοση» ή μια «εγγυημένη» ευκαιρία. Ο απατεώνας συνήθως λειτουργεί από το εξωτερικό και αρχικά ζητά μια προκαταβολή που πάντα αποδίδει διπλάσιο χρηματικό ποσό. 

v  Ρομαντικές Απάτες.

Οι απατεώνες των γνωριμιών και ειδυλλίων δημιουργούν ψεύτικα προφίλ σε εφαρμογές για κινητά ή πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, Instagram, Tinder, Tumblr κλπ χρησιμοποιώντας φωτογραφίες και στοιχεία που συχνά έχουν αντλήσει από ανοιχτές πηγές του διαδικτύου. Χρησιμοποιούν αυτά τα προφίλ σε μια προσπάθεια να ξεκινήσουν μια σχέση με τα θύματα που μπορεί να κρατήσει μήνες ή και χρόνια, απλά για να μπορέσουν να πάρουν τα χρήματά τους. Ο απατεώνας θα ζητήσει χρήματα για βοήθεια σε κάποια ασθένεια, τραυματισμό, έξοδα ταξιδιού ή οικογενειακή κρίση. Είναι άκαρδοι και λένε ψέματα για να επωφεληθούν από την καλή, ανθρώπινη φύση. Οι απατεώνες συνήθως είναι στο εξωτερικό κι έχουν κάποια δικαιολογία για το λόγο που είναι εκεί, όπως λόγω στρατιωτικής θητείας, εργάζονται ως μηχανικοί ή φροντίζουν κάποιο φίλο ή συγγενή. Ποτέ δεν είναι αυτοί που λένε ότι είναι και μερικοί πονηροί απατεώνες είναι ακόμη διατεθειμένοι να στείλουν και δωράκια. Αυτό είναι μόνο ένα μέρος του μεγαλεπήβολου σχεδίου τους για να πάρουν ακόμα περισσότερα χρήματα αργότερα.

v  Νιγηριανές απάτες.

Υποτιθέμενος εκλιπόν συγγενής με το ίδιο επώνυμο από το εξωτερικό που άφησε αμύθητη περιουσία σε διαθήκη και ο εκκαθαριστής της περιουσίας στέλνει απατηλό email ή μήνυμα σε μέσο  κοινωνικής δικτύωσης όπου ζητάει κάποιο χρηματικό ποσό, για την αποδοχή της περιουσίας.

v  Απατηλές αγγελίες για εργασία και ενοικίαση οικιών στο εξωτερικό, διαδεδομένες σε χώρες με οικονομικά προβλήματα, οικονομική κρίση.

Οι δράστες καταφέρνουν και αποσπούν προκαταβολές με εμβάσματα μέσω W.U. - Paylink ή διατραπεζικά μέσω αλλοδαπών πιστωτικών ιδρυμάτων.

v  Υποκλοπή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου επιχειρήσεων «man in the middle».

Συνήθως πραγματοποιούνται κατά τις εμπορικές συναλλαγές με μεγάλα εμβάσματα στο εξωτερικό και όχι μόνο. Οι δράστες εισέρχονται παράνομα στα ψηφιακά συστήματα της εταιρείας και παρακολουθούν τις συναλλαγές, όπου και επεμβαίνουν εγκαίρως με αλλαγή του τραπεζικού λογαριασμού, αποστολή ψεύτικου προτιμολογίου παραγγελίας ή αλλάζοντας το email της εταιρείας.

v  Απατηλές αγγελίες για εργασία και ενοικίαση οικιών στο εξωτερικό, διαδεδομένες σε χώρες με οικονομικά προβλήματα, οικονομική κρίση.

Οι δράστες καταφέρνουν και αποσπούν προκαταβολές με εμβάσματα μέσω W.U., Paylink κλπ (γενικά εταιρείες μεταφοράς χρηματικών ποσών) ή διατραπεζικά μέσω αλλοδαπών πιστωτικών ιδρυμάτων.

ΘΕΜΑΤΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

- Για την ποινική δίωξη του Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (Κυβερνοεγκλήματος) εφαρμόζονται κανονικά οι διατάξεις του κοινού Ποινικού Κώδικα και του Κ. Ποιν. Δικ. Η διαφορά είναι ότι στο κυβερνοέγκλημα δεν απαιτείται αυτοπρόσωπη παρουσία δράστη. Οι δράστες μπορεί να βρίσκονται στην καρέκλα του σπιτιού τους ή του κτιρίου της εγκληματικής οργάνωσης, αναπαυτικά καθήμενοι και να διαπράττουν αδικήματα.

- Στη χώρα μας το Ποινικό Δίκαιο είναι αρκετά αυστηρό. Δυστυχώς όμως δεν προβλέπεται από την Ελληνική Νομοθεσία μια ιστοσελίδα να «πέσει», αλλά μόνο να περιοριστεί η πρόσβαση σε αυτή και μόνο σε περίπτωση πειρατείας – πνευματικών δικαιωμάτων. Επίσης προβλέπεται από το επιχειρησιακό σχέδιο «ΝΙΚΙΑΣ», η ενεργοποίηση του Συμβούλου Υγείας για εκδηλώσεις αυτοκτονίας στο Διαδίκτυο.

- Καμία έρευνα δεν γίνεται στο διαδίκτυο χωρίς την άρση του απορρήτου. Γνωρίζουμε ότι για να διεξάγουμε έρευνα χρειάζεται οπωσδήποτε άρση του απορρήτου. Αυτήν επιτυγχάνετε με σχετικές Εισαγγελικές Διατάξεις και Βουλεύματα των Εισαγγελικών Αρχών. Αυτό το γνωρίζουν οι εγκληματίες και το εκμεταλλεύονται.

Περιορισμός πρόσβασης σε περιεχόμενο στο Διαδίκτυο

Στη Χώρα μας προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία και είναι τεχνικά εφικτός ο περιορισμός πρόσβασης χρηστών σε περιεχόμενο στο Διαδίκτυο (προσοχή, όχι διαγραφή περιεχομένου ιστοτόπου), σε συνεργασία με τους παρόχους υπηρεσιών Διαδικτύου (Internet Service Providers – ISPs) που λειτουργούν στην Ελλάδα, στις ακόλουθες τρεις (3) περιπτώσεις:

i) φραγή πρόσβασης ημεδαπών σε ιστοσελίδες στοιχηματισμού και τυχερών παιγνίων που δεν έχουν αδειοδοτηθεί από την Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (Ν. 4002/2011 για τη «Ρύθμιση της αγοράς παιγνίων»),

ii) φραγή πρόσβασης ημεδαπών σε υλικό πορνογραφίας ανηλίκων που φιλοξενείται στο Διαδίκτυο, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 18 του Ν. 4267/2014 «Καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας και άλλες διατάξεις» και

iii) ταχεία διοικητική διαδικασία για τη διακοπή πρόσβασης σε ιστοτόπους που φιλοξενούν παρανόμως προστατευόμενα πνευματικά έργα, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 66Ε «Κυρώσεις για προσβολές δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων στο Διαδίκτυο» του Ν. 2121/1993 (όπως προστέθηκε με άρθρο 52 του Ν. 4481/2017).

"CyberBullying" - Διαδικτυακός εκφοβισμός

ΟΡΙΣΜΟΣ: 

Ο όρος διαδικτυακός εκφοβισμός (αγγλικά: Cyberbullying) αφορά τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση παιδιών, προεφήβων και εφήβων που δέχονται μέσω της χρήσης του Διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών από συνομηλίκους τους.

 Ο σχολικός εκφοβισμός δεν αποτελεί μόνο παραβατική συμπεριφορά με έντονη κοινωνική απαξία, αλλά και αξιόποινη συμπεριφορά, που μπορεί να επισύρει σοβαρές ποινικές συνέπειες σε βάρος του δράστη. Είναι, βεβαίως, αυτονόητο ότι οι συνέπειες αυτές είναι αντίστοιχες προς τις ειδικότερες μορφές με τις οποίες, κάθε φορά, εκδηλώνεται η αξιόποινη συμπεριφορά του «bullying», αλλά φυσικά, και προς την ηλικία του συγκεκριμένου δράστη.

Ειδικότερα, ο σχολικός εκφοβισμός εμφανίζεται, κυρίως, με τις εξής μορφές:

(α)   του λεκτικού εκφοβισμού (ειρωνείες, απειλές, χλευαστικά σχόλια),

(β) του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή, βλάβη ή αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων, δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων, συστηματική απομόνωση από την ομάδα),

(γ)  του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, βίαια σπρωξίματα, κατακράτηση, ασελγείς πράξεις) και 

(δ) του ηλεκτρονικού εκφοβισμού ή «cyber bullying» (εκβιασμός και απειλές μέσω διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή κινητού τηλεφώνου, δημοσιοποίηση στοιχείων ή προσωπι κών δεδομένων κλπ.). 

 Οι πιο πάνω συμπεριφορές, πέραν του αδικήματος του άρθρου 312 του Π.Κ., μπορούν να ενταχθούν στην αντικειμενική υπόσταση και πολλών άλλων εγκλημάτων, ιδίως δε συνιστούν: Εξύβριση, δυσφήμιση, συκοφαντική δυσφήμιση, απειλή, παράνομη βία, παράνομη κατακράτηση, προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας, αποπλάνηση παιδιού, ασέλγεια παρά φύση, βιασμός, κλοπή, ληστεία, φθορά ξένης ιδιοκτησίας, απλή σωματική βλάβη, απρόκλητη σωματική βλάβη, επικίνδυνη σωματική βλάβη, βαριά σωματική βλάβη, έκθεση, ανθρωποκτονία από δόλο ή από αμέλεια κλπ. Εξάλλου, στην περίπτωση ρατσιστικής συμπεριφοράς μπορεί να τύχει εφαρμογής ο ν. 927/1979 «Περί κολασμού πράξεων ή ενεργειών αποσκοπουσών εις φυλετικάς διακρίσεις», όπως τροποποιήθηκε με τον ν. 4285/2014. Στις περιπτώσεις διαδικτυακού «bullying», το οποίο γιγαντώνεται διαρκώς, ασφαλώς εφαρμοστέα είναι τα άρθρα 348Α, 348Β και 348Γ του Ποινικού Κώδικα (πορνογραφία ανηλίκων, προσέλκυση παιδιών για γενετήσιους λόγους και πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων, αντίστοιχα), ενώ, βεβαίως, μπορεί να έχει εφαρμογή και το άρθρο 22 του ν. 2472/1997, που τιμωρεί το αδίκημα για την παράνομη διάδοση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Για να μην επεκταθούμε, όμως, σε εξαντλητική αναφορά γενικών ή ειδικών ποινικών διατάξεων, που καθιστούν αξιόποινες συγκεκριμένες συμπεριφορές, πρέπει να επισημάνουμε ότι κάθε αδίκημα με παθόντα ή αμέσως ζημιωθέντα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «bullying», εφόσον βέβαια συντρέχουν τα χαρακτηριστικά του φαινομένου, όπως έχουν ήδη προεκτεθεί. Αλλά και οι γονείς των παιδιών, που διαπράττουν αδίκημα στο πλαίσιο συμπεριφοράς «bullying», είναι δυνατόν να διωχθούν ποινικά για το πλημμελληματικό αδίκημα της παραμέλησης εποπτείας ανηλίκου (άρθρο 360 του Π.Κ.). Όμοια ποινική ευθύνη υπέχουν και οι δάσκαλοι ή καθηγητές, που ήταν επιφορτισμένοι με την εποπτεία των ανήλικων μαθητών, ενώ αυτοί ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ακόμη και πειθαρχικές συνέπειες για πλημμελή εκτέλεση του καθήκοντος (άρθρο 107 Υπαλληλ. Κώδικα).

2.    Στον Διαδικτυακό εκφοβισμό παρατηρείται η συμμετοχή συνομήλικων και από τις δυο πλευρές, ή τουλάχιστον η συμμετοχή ενός ενήλικα υποκινούμενη από κάποιον ανήλικο εναντίον άλλου ανηλίκου. Στην περίπτωση που παρατηρηθεί εμπλοκή ενηλίκου χρησιμοποιούνται οι οροί Διαδικτυακή παρενόχληση (Cyber-Harassement) είτε η Διαδικτυακή παρακολούθηση (Cyber-Stalking). O όρος Διαδικτυακός εκφοβισμός, εν αντιθέσει με την σεξουαλική παρενόχληση, δεν χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες ένας ενήλικας προσπαθεί να οδηγήσει ανηλίκους σε μη διαδικτυακές συναντήσεις δελεάζοντάς τους. Ωστόσο, συχνά παρατηρείται στον Διαδικτυακό εκφοβισμό η ανάμειξη ενός η περισσότερων ενηλίκων, οι οποίοι ικανοποιούνται μέσα από την διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση των ανήλικων θυμάτων.

3.      Μορφές Εκφοβισμού

·   Επαναλαμβανόμενη αποστολή ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων

·   Παρέμβαση και παρενόχληση οποιασδήποτε διαδικτυακής δραστηριότητας του ατόμου

·   Είσοδος σε προσωπικούς διαδικτυακούς λογαριασμούς του ατόμου

·   Αποστολή φωτογραφιών του ατόμου ή αλλού είδους μαγνητοσκοπημένου υλικού

·   Αποστολή προσωπικών πληροφοριών του ατόμου σε πολλαπλούς παραλήπτες

·   Αποστολή απειλητικών μηνυμάτων σε αλλά άτομα υποκρινόμενοι το άτομο που εκφοβίζεται

·   Υποκίνηση τρίτων για διαδικτυακή παρακολούθηση και παρενόχληση του ατόμου.

4.      Αντιμετώπιση του κυβερνοεκφοβισμού.

·   Αγνόηση ενοχλητικών μηνυμάτων, σε περίπτωση ωστόσο απειλών συνιστάται αναφορά των μηνυμάτων και λήψη προληπτικών μέτρων .

·   Αποκλεισμός του αποστολέα που στέλνει απειλητικά ή ενοχλητικά μηνύματα

·   Προειδοποίηση του αποστολέα

·   Αναφορά του περιστατικού στην Αστυνομία είτε σε κάποια αρμόδια υπηρεσία Δίωξης Ηλεκτρονικού εγκλήματος

·   Αναφορά της περίστασης στον γονέα ή τον κηδεμόνα του ατόμου.

5.      Μορφές εκφοβισμού

·   Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να πάρει μια σειρά από διαφορετικές μορφές και μπορεί να εμφανιστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα,

·   Ο διαδικτυακός εκφοβισμός στα παιχνίδια συχνά αναφέρεται ως «Griefing».

·   Εξύβριση / δυσφήμηση – Ένα παράδειγμα αυτού του τύπου διαδικτυακού εκφοβισμού είναι το «slut-shaming», όπου ένα άτομο δέχεται επίθεση μέσω διαδικτύου για μια συμπεριφορά που κάποιος θεώρησε μη αποδεκτή. Ο απώτερος στόχος είναι το θύμα να ταπεινωθεί δημοσίως και να έρθει σε δύσκολη θέση.

·   Trolling – αυτή είναι περιττή διαδικτυακή σκληρότητα. Το trolling συνήθως περιλαμβάνει ιδιαίτερα βλαβερά μηνύματα που δημοσιεύονται όταν κάποιος έχει πεθάνει ή είναι σοβαρά άρρωστος, κάτι που μπορεί να είναι πολύ οδυνηρό για τα άλλα μέλη της οικογένειας. Πολύ συχνά θύματα trolling είναι διασημότητες, αθλητικές προσωπικότητες ή εκείνοι που έχουν δημόσια φήμη.

·   Roasting – μια ομάδα ανθρώπων κάνει συμμορία εναντίον ενός ατόμου και δημοσιεύει προσβλητικό περιεχόμενο μέχρι το θύμα να «σπάσει».

·   Flaming – λέγεται συχνά ότι οι θύτες ψάχνουν για μία αντίδραση ή αντιπαράθεση με το θύμα. Το flaming είναι η εκ προθέσεως αποστολή των εριστικών μηνυμάτων ή άλλου περιεχομένου με στόχο την πρόκληση μίας αντιπαράθεσης στο διαδίκτυο.

6.      Τρόποι αντιμετώπισης του διαδικτυακού εκφοβισμού (Cyber bullying)

Η καλύτερη αντιμετώπιση βέβαια, όπως λένε και οι γιατροί για θέματα υγείας, είναι η πρόληψη.

Οι χρήστες του διαδικτύου που κάνουν “like” ή “retweet” σε μηνύματα με εχθρικό περιεχόμενο είναι εξίσου υπεύθυνοι με τον θύτη.

Αντί να στέκεστε αμέτοχοι μάρτυρες μίας διαδικτυακής επίθεσης, μπορείτε να ενεργήσετε ως σύμμαχοι του θύματος υιοθετώντας τα ακόλουθα συνιστώμενα βήματα προς τους οικείους του θύματος:

·  Μην εμπλακείτε σε μία διαδικτυακή διαμάχη προς ανταπόδοση του θύτη.

· Να θυμάστε ότι σκοπός είναι η υποστήριξη του εκφοβούμενου και όχι η εξαπόλυση διαδικτυακού πολέμου που ενδεχομένως να μεταφερθεί στην πραγματική ζωή.

· Παροτρύνετε το παιδί να βγάλει μία άμεση φωτογραφία (snapshot) του κειμένου με το εκφοβιστικό περιεχόμενο, στην προσπάθεια συλλογής αποδεικτικών στοιχείων.

· Οι έγκυρες και επαρκείς αποδείξεις κρίνονται καθοριστικής σημασίας για την μετέπειτα διευθέτηση του συμβάντος.

· Ενθαρρύνετε το παιδί ν’ αναφέρει το περιστατικό του διαδικτυακού εκφοβισμού σε κάποιο από τα αρμόδια πρόσωπα του σχολείο.

 

SOCIAL - DETOX

infobesity

Η προσωρινή μας μνήμη έχει έναν μεγάλο περιορισμό: μπορεί να διατηρήσει συγκεκριμένη ποσότητα πληροφοριών. Ο καταιγισμός δεδομένων την υπερφορτώνουν. Όμως, αν κάτι χαρακτηρίζει τα social media είναι αυτή η ασταμάτητη ροή πληροφοριών. Οι πολλές πληροφορίες μας αποσπούν την προσοχή, μας κουράζουν, επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγικότητά μας, βλάπτουν την μνήμη μας και τελικά μας στρεσάρουν, γιατί δεν μπορούμε να τις διαχειριστούμε.

Είναι εξάρτηση;

Ελέγχετε διαρκώς τα likes στις αναρτήσεις σας; Ανεβάζετε κάθε στιγμιότυπο της ζωή σας; Η συναισθηματική σας κατάσταση επηρεάζεται από όσα βλέπετε στο Instagram; Αν έχετε απαντήσει «ναι» στα παραπάνω, μάλλον χρειάζεται να βάλετε όρια στη σχέση σας με τα social media. «Βασικό κριτήριο εθισμού, πέρα από το χρόνο που σπαταλιέται στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, είναι η λειτουργικότητα του χρήστη. Αν παραμελεί τις καθημερινές του δραστηριότητες, προκειμένου να ελέγξει τα likes ή να επιδοθεί σε κάθε είδους αναρτήσεις , τότε μιλάμε για προβληματική χρήση και καλό είναι να συμβουλευτεί ειδικό, τονίζει η κα Χρηστίδη και συμπληρώνει: «Στο τμήμα μας απευθύνονται κυρίως νεαροί ενήλικες  ή γονείς που αναφέρουν ότι η κύρια εφαρμογή εθισμού των παιδιών τους είναι το gaming. Μόνο ένα ποσοστό 8,5% ανέφερε ότι κύρια εφαρμογή εθισμού είναι οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Φαίνεται ότι δεν αντιλαμβανόμαστε τον εθισμό σε αυτές, καθώς αποτελούν πλέον τρόπο ζωής. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ οι ενήλικες άνω των 30 παραμένουν πιστοί ακόλουθοι του Facebook, οι έφηβοι που συναντούμε δηλώνουν ότι προτιμούν το Instagram.

SOCIAL MEDIA DETOX

«Η ικανότητα να αντισταθούμε  στην παρόρμηση να κοιτάξουμε το κινητό μας είναι μια δεξιότητα που καλλιεργείται», λέει ο Ορέστης Γιωτάκος, Ψυχίατρος (MD, MSc, PhD), και μας εξηγεί πώς να ξεκινήσουμε την δική μας… εκπαίδευση:

·    -Βάζουμε προτεραιότητες, αφιερώνοντας χρόνο στις πληροφορίες που «χρειάζεται» να γνωρίζουμε και όχι στο ανούσιο σκρολάρισμα.

·        -Στο σπίτι αφήνουμε  το κινητό μας κάπου μακριά, ώστε να μην μπορούμε εύκολα να το πιάσουμε.

·        -Ελέγχουμε για τυχόν μηνύματα και ενημερώσεις στο προφίλ μας συγκεκριμένες ώρες της ημέρας , π.χ. μια φορά το πρωί και μια το βράδυ.

·        -Καθιερώνουμε συγκεκριμένες ώρες μέσα στην ημέρα όπου κινητά, tablets, υπολογιστές είναι κλειστά  και τις αφιερώνουμε στα παιδιά, τον/την σύντροφο, τους φίλους μας ή στον ίδιο μας τον εαυτό. Σιγά – σιγά αυξάνουμε το χρονικό αυτό διάστημα.

·         - Απενεργοποιούμε ή διαγράφουμε της εφαρμογές (π.χ. Instagram) που δεσμεύουν μεγάλο μέρος του χρόνου μας.

·     -Μπορούμε να «κατεβάσουμε» εφαρμογές που απενεργοποιούν το κινητό μας για όσο χρόνο τους ορίσουμε ή στέλνουν ειδοποιήσεις όταν ξεπερνάμε κάποια συγκεκριμένη ώρα χρήσης του.

·         -Αν νιώσουμε ότι θέλουμε να πιάσουμε το κινητό, επιλέγουμε αντ’ αυτού να διαβάσουμε ένα βιβλίο ή να πάμε μια βόλτα.

·        -Όπως αποφεύγουμε το κάπνισμα μπροστά στα παιδιά, για να μην το μιμηθούν, έτσι φροντίζουμε να μην ασχολούμαστε με το κινητό όταν βρισκόμαστε μαζί τους.