"CyberBullying" - Διαδικτυακός εκφοβισμός

ΟΡΙΣΜΟΣ: 

Ο όρος διαδικτυακός εκφοβισμός (αγγλικά: Cyberbullying) αφορά τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση παιδιών, προεφήβων και εφήβων που δέχονται μέσω της χρήσης του Διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών από συνομηλίκους τους.

 Ο σχολικός εκφοβισμός δεν αποτελεί μόνο παραβατική συμπεριφορά με έντονη κοινωνική απαξία, αλλά και αξιόποινη συμπεριφορά, που μπορεί να επισύρει σοβαρές ποινικές συνέπειες σε βάρος του δράστη. Είναι, βεβαίως, αυτονόητο ότι οι συνέπειες αυτές είναι αντίστοιχες προς τις ειδικότερες μορφές με τις οποίες, κάθε φορά, εκδηλώνεται η αξιόποινη συμπεριφορά του «bullying», αλλά φυσικά, και προς την ηλικία του συγκεκριμένου δράστη.

Ειδικότερα, ο σχολικός εκφοβισμός εμφανίζεται, κυρίως, με τις εξής μορφές:

(α)   του λεκτικού εκφοβισμού (ειρωνείες, απειλές, χλευαστικά σχόλια),

(β) του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή, βλάβη ή αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων, δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων, συστηματική απομόνωση από την ομάδα),

(γ)  του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, βίαια σπρωξίματα, κατακράτηση, ασελγείς πράξεις) και 

(δ) του ηλεκτρονικού εκφοβισμού ή «cyber bullying» (εκβιασμός και απειλές μέσω διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή κινητού τηλεφώνου, δημοσιοποίηση στοιχείων ή προσωπι κών δεδομένων κλπ.). 

 Οι πιο πάνω συμπεριφορές, πέραν του αδικήματος του άρθρου 312 του Π.Κ., μπορούν να ενταχθούν στην αντικειμενική υπόσταση και πολλών άλλων εγκλημάτων, ιδίως δε συνιστούν: Εξύβριση, δυσφήμιση, συκοφαντική δυσφήμιση, απειλή, παράνομη βία, παράνομη κατακράτηση, προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας, αποπλάνηση παιδιού, ασέλγεια παρά φύση, βιασμός, κλοπή, ληστεία, φθορά ξένης ιδιοκτησίας, απλή σωματική βλάβη, απρόκλητη σωματική βλάβη, επικίνδυνη σωματική βλάβη, βαριά σωματική βλάβη, έκθεση, ανθρωποκτονία από δόλο ή από αμέλεια κλπ. Εξάλλου, στην περίπτωση ρατσιστικής συμπεριφοράς μπορεί να τύχει εφαρμογής ο ν. 927/1979 «Περί κολασμού πράξεων ή ενεργειών αποσκοπουσών εις φυλετικάς διακρίσεις», όπως τροποποιήθηκε με τον ν. 4285/2014. Στις περιπτώσεις διαδικτυακού «bullying», το οποίο γιγαντώνεται διαρκώς, ασφαλώς εφαρμοστέα είναι τα άρθρα 348Α, 348Β και 348Γ του Ποινικού Κώδικα (πορνογραφία ανηλίκων, προσέλκυση παιδιών για γενετήσιους λόγους και πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων, αντίστοιχα), ενώ, βεβαίως, μπορεί να έχει εφαρμογή και το άρθρο 22 του ν. 2472/1997, που τιμωρεί το αδίκημα για την παράνομη διάδοση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Για να μην επεκταθούμε, όμως, σε εξαντλητική αναφορά γενικών ή ειδικών ποινικών διατάξεων, που καθιστούν αξιόποινες συγκεκριμένες συμπεριφορές, πρέπει να επισημάνουμε ότι κάθε αδίκημα με παθόντα ή αμέσως ζημιωθέντα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «bullying», εφόσον βέβαια συντρέχουν τα χαρακτηριστικά του φαινομένου, όπως έχουν ήδη προεκτεθεί. Αλλά και οι γονείς των παιδιών, που διαπράττουν αδίκημα στο πλαίσιο συμπεριφοράς «bullying», είναι δυνατόν να διωχθούν ποινικά για το πλημμελληματικό αδίκημα της παραμέλησης εποπτείας ανηλίκου (άρθρο 360 του Π.Κ.). Όμοια ποινική ευθύνη υπέχουν και οι δάσκαλοι ή καθηγητές, που ήταν επιφορτισμένοι με την εποπτεία των ανήλικων μαθητών, ενώ αυτοί ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ακόμη και πειθαρχικές συνέπειες για πλημμελή εκτέλεση του καθήκοντος (άρθρο 107 Υπαλληλ. Κώδικα).

2.    Στον Διαδικτυακό εκφοβισμό παρατηρείται η συμμετοχή συνομήλικων και από τις δυο πλευρές, ή τουλάχιστον η συμμετοχή ενός ενήλικα υποκινούμενη από κάποιον ανήλικο εναντίον άλλου ανηλίκου. Στην περίπτωση που παρατηρηθεί εμπλοκή ενηλίκου χρησιμοποιούνται οι οροί Διαδικτυακή παρενόχληση (Cyber-Harassement) είτε η Διαδικτυακή παρακολούθηση (Cyber-Stalking). O όρος Διαδικτυακός εκφοβισμός, εν αντιθέσει με την σεξουαλική παρενόχληση, δεν χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες ένας ενήλικας προσπαθεί να οδηγήσει ανηλίκους σε μη διαδικτυακές συναντήσεις δελεάζοντάς τους. Ωστόσο, συχνά παρατηρείται στον Διαδικτυακό εκφοβισμό η ανάμειξη ενός η περισσότερων ενηλίκων, οι οποίοι ικανοποιούνται μέσα από την διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση των ανήλικων θυμάτων.

3.      Μορφές Εκφοβισμού

·   Επαναλαμβανόμενη αποστολή ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων

·   Παρέμβαση και παρενόχληση οποιασδήποτε διαδικτυακής δραστηριότητας του ατόμου

·   Είσοδος σε προσωπικούς διαδικτυακούς λογαριασμούς του ατόμου

·   Αποστολή φωτογραφιών του ατόμου ή αλλού είδους μαγνητοσκοπημένου υλικού

·   Αποστολή προσωπικών πληροφοριών του ατόμου σε πολλαπλούς παραλήπτες

·   Αποστολή απειλητικών μηνυμάτων σε αλλά άτομα υποκρινόμενοι το άτομο που εκφοβίζεται

·   Υποκίνηση τρίτων για διαδικτυακή παρακολούθηση και παρενόχληση του ατόμου.

4.      Αντιμετώπιση του κυβερνοεκφοβισμού.

·   Αγνόηση ενοχλητικών μηνυμάτων, σε περίπτωση ωστόσο απειλών συνιστάται αναφορά των μηνυμάτων και λήψη προληπτικών μέτρων .

·   Αποκλεισμός του αποστολέα που στέλνει απειλητικά ή ενοχλητικά μηνύματα

·   Προειδοποίηση του αποστολέα

·   Αναφορά του περιστατικού στην Αστυνομία είτε σε κάποια αρμόδια υπηρεσία Δίωξης Ηλεκτρονικού εγκλήματος

·   Αναφορά της περίστασης στον γονέα ή τον κηδεμόνα του ατόμου.

5.      Μορφές εκφοβισμού

·   Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να πάρει μια σειρά από διαφορετικές μορφές και μπορεί να εμφανιστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα,

·   Ο διαδικτυακός εκφοβισμός στα παιχνίδια συχνά αναφέρεται ως «Griefing».

·   Εξύβριση / δυσφήμηση – Ένα παράδειγμα αυτού του τύπου διαδικτυακού εκφοβισμού είναι το «slut-shaming», όπου ένα άτομο δέχεται επίθεση μέσω διαδικτύου για μια συμπεριφορά που κάποιος θεώρησε μη αποδεκτή. Ο απώτερος στόχος είναι το θύμα να ταπεινωθεί δημοσίως και να έρθει σε δύσκολη θέση.

·   Trolling – αυτή είναι περιττή διαδικτυακή σκληρότητα. Το trolling συνήθως περιλαμβάνει ιδιαίτερα βλαβερά μηνύματα που δημοσιεύονται όταν κάποιος έχει πεθάνει ή είναι σοβαρά άρρωστος, κάτι που μπορεί να είναι πολύ οδυνηρό για τα άλλα μέλη της οικογένειας. Πολύ συχνά θύματα trolling είναι διασημότητες, αθλητικές προσωπικότητες ή εκείνοι που έχουν δημόσια φήμη.

·   Roasting – μια ομάδα ανθρώπων κάνει συμμορία εναντίον ενός ατόμου και δημοσιεύει προσβλητικό περιεχόμενο μέχρι το θύμα να «σπάσει».

·   Flaming – λέγεται συχνά ότι οι θύτες ψάχνουν για μία αντίδραση ή αντιπαράθεση με το θύμα. Το flaming είναι η εκ προθέσεως αποστολή των εριστικών μηνυμάτων ή άλλου περιεχομένου με στόχο την πρόκληση μίας αντιπαράθεσης στο διαδίκτυο.

6.      Τρόποι αντιμετώπισης του διαδικτυακού εκφοβισμού (Cyber bullying)

Η καλύτερη αντιμετώπιση βέβαια, όπως λένε και οι γιατροί για θέματα υγείας, είναι η πρόληψη.

Οι χρήστες του διαδικτύου που κάνουν “like” ή “retweet” σε μηνύματα με εχθρικό περιεχόμενο είναι εξίσου υπεύθυνοι με τον θύτη.

Αντί να στέκεστε αμέτοχοι μάρτυρες μίας διαδικτυακής επίθεσης, μπορείτε να ενεργήσετε ως σύμμαχοι του θύματος υιοθετώντας τα ακόλουθα συνιστώμενα βήματα προς τους οικείους του θύματος:

·  Μην εμπλακείτε σε μία διαδικτυακή διαμάχη προς ανταπόδοση του θύτη.

· Να θυμάστε ότι σκοπός είναι η υποστήριξη του εκφοβούμενου και όχι η εξαπόλυση διαδικτυακού πολέμου που ενδεχομένως να μεταφερθεί στην πραγματική ζωή.

· Παροτρύνετε το παιδί να βγάλει μία άμεση φωτογραφία (snapshot) του κειμένου με το εκφοβιστικό περιεχόμενο, στην προσπάθεια συλλογής αποδεικτικών στοιχείων.

· Οι έγκυρες και επαρκείς αποδείξεις κρίνονται καθοριστικής σημασίας για την μετέπειτα διευθέτηση του συμβάντος.

· Ενθαρρύνετε το παιδί ν’ αναφέρει το περιστατικό του διαδικτυακού εκφοβισμού σε κάποιο από τα αρμόδια πρόσωπα του σχολείο.