Είναι
κοινά παραδεκτό πλέον ότι η περιπέτεια που περάσαμε με την πανδημία του
Covid-19 λειτούργησε ως καταλύτης για τη μαζική και βίαιη ψηφιοποίηση της
κοινωνικής μας ζωής. Με το πέρασμα στην μετά-Covid εποχή, γίνεται φανερό πως η
εξάρτηση από το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν άφησε μόνο
θετικό αποτύπωμα. Αντιθέτως, συνέβαλε στη γέννηση ή και ενίσχυση, φαινομένων
όπως ο ψηφιακός εθισμός, η κυβερνοεγκληματικότητα, η ψυχική αποδιοργάνωση, ακόμα και η αύξηση των αυτοκτονιών και των εγκλημάτων
βίας.
Η
μεγαλύτερη εφεύρεση όλων των εποχών, το Διαδίκτυο, η μεγαλύτερη «κοινωνία» της
υφηλίου, το Διαδίκτυο, εξελίχθηκε σε μηχανισμό κοινωνικής χειραγώγησης και
διαμόρφωσης κουλτούρας, η οποία δυστυχώς διαμορφώνεται από αυτούς που
«κυβερνούν» το Διαδίκτυο.
Δημιουργήθηκαν
νέες λέξεις στην καθημερινή μας γλώσσα, με πρώτο συνθετικό τη λέξη cyber. Αξίζει να σημειωθεί ότι το δημοφιλές πρόθεμα
“cyber”, που εμφανίζεται σε όρους όπως, cyberspace, cybercrime, cybersecurity,
έχει ρίζα στην ελληνική λέξη “κυβερνήτης”. Μέσω του όρου “cybernetics”
(κυβερνητική), που καθιέρωσε ο Norbert Wiener, περιγράφεται η επιστήμη του
ελέγχου και της επικοινωνίας σε ανθρώπους και μηχανές.
Καθώς οι
οθόνες έγιναν η «γέφυρα» με τον έξω κόσμο, οι ώρες online αυξήθηκαν εκθετικά.
Εργασία, εκπαίδευση, ψυχαγωγία και κοινωνική ζωή μεταφέρθηκαν στο διαδίκτυο,
συχνά χωρίς κανόνες ή όρια. Ο εθισμός αυτός, επειδή παρουσιάστηκε ως αναγκαία
προσαρμογή, δεν αντιμετωπίστηκε έγκαιρα. Το αποτέλεσμα; Μια κοινωνία που συχνά
νιώθει «παρούσα» μόνο στον ψηφιακό της εαυτό, αλλά απούσα από την πραγματική
ζωή.
Παρά τη μαζική είσοδο στον ψηφιακό κόσμο, η κατανόηση της τεχνολογίας έμεινε πίσω. Άνθρωποι χωρίς γνώσεις χειρισμού, χωρίς αντίληψη κινδύνων και χωρίς καθοδήγηση, βρέθηκαν εκτεθειμένοι σε απειλές που δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν. Ο ηλεκτρονικός αναλφαβητισμός έχει γίνει βασικό αίτιο ψηφιακής ευαλωτότητας και ηθελημένης απομόνωσης, ιδίως για ηλικιωμένους και κοινωνικά ευάλωτες ομάδες.
Στο
πλαίσιο αυτό, η κυβερνοεγκληματικότητα
άνθισε. Εκατομμύρια πολίτες παγκοσμίως έπεσαν θύματα ψηφιακών απατών, όπως επιθέσεις ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing)
με emails - παγίδες που υποδύονται τράπεζες και φορείς, απάτες σε social media με δήθεν φίλους που ζητούν οικονομική
βοήθεια, επενδυτικές φούσκες σε
κρυπτονομίσματα, ψεύτικες τεχνικές
υποστηρίξεις που καταλήγουν σε πλήρη έλεγχο του υπολογιστή και βέβαια απάτες e-commerce με ανύπαρκτα
προϊόντα και πλαστά eshops.
Οι
οικονομικές απώλειες ανέρχονται σε δισεκατομμύρια ετησίως. Όμως η μεγαλύτερη
ζημιά είναι κοινωνική και ψυχική. Της εφήμερης χαράς και έπαρσης ακολουθούν
ανθρώπινα ένστικτα όπως: φόβος,
ανασφάλεια, κοινωνική αποστασιοποίηση και σε πολλές περιπτώσεις
κατάθλιψη.
Η
υπερβολική χρήση του διαδικτύου, σε συνδυασμό με τις απάτες, την πίεση της
«τέλειας ζωής» στα social media και την έλλειψη ουσιαστικών κοινωνικών δεσμών,
έχει συμβάλει στην αύξηση αυτοκτονικών
τάσεων και αυτοχειριών, ιδιαίτερα σε εφήβους και νέους ενήλικες.
Πολλοί νέοι βιώνουν ψηφιακό εκφοβισμό (cyberbullying), διαδικτυακή απόρριψη ή
εξαπάτηση, με αποτέλεσμα την ψυχική τους κατάρρευση. Υπάρχουν καταγεγραμμένα περιστατικά βίαιων εγκλημάτων —
δολοφονίες ή απόπειρες — που ξεκίνησαν από διαδικτυακές διενέξεις, ρομαντικές
απάτες ή σεξουαλικούς εκβιασμούς (sextortion).
Κλείνοντας, πρέπει να
αναφερθεί ότι η τεχνολογία αποτελεί ένα εργαλείο και όχι σκοπό. Αν δεν
διαμορφώσουμε ένα ψηφιακό οικοσύστημα με επίκεντρο τον άνθρωπο, οι συνέπειες
δεν θα είναι μόνο τεχνικές ή οικονομικές, αλλά βαθιά κοινωνικές και ηθικές.
Για να μην εξελιχθεί το
ψηφιακό μέλλον σε κοινωνικό εφιάλτη, απαιτούνται συντονισμένες ενέργειες:
1. Υποχρεωτική ψηφιακή παιδεία από τις
πρώτες τάξεις του σχολείου.
2. Συνεχής ενημέρωση των πολιτών για τις
μορφές κυβερνοεγκλήματος.
3. Στήριξη της ψυχικής υγείας με
επίκεντρο τον ψηφιακό εθισμό.
4. Αυστηρό νομικό πλαίσιο και ενίσχυση των
μηχανισμών κυβερνοασφάλειας.
5. Κοινωνικές πολιτικές επανασύνδεσης, που
προωθούν τη διαπροσωπική επαφή.
Η μετά-Covid
εποχή μας βρίσκει πιο «ψηφιακούς» από
ποτέ, αλλά και πιο ευάλωτους. Ο εθισμός
στο διαδίκτυο και η έκρηξη της
κυβερνοεγκληματικότητας δεν είναι μόνο τεχνολογικά φαινόμενα, αλλά είναι
κοινωνικά και ψυχολογικά ζητήματα
που απαιτούν σοβαρή αντιμετώπιση. Αν δεν δράσουμε συντονισμένα, το ψηφιακό
εργαλείο θα γίνει παγίδα. Και η κοινωνία μας θα πληρώσει το τίμημα με κάτι πολύ
πιο ακριβό από χρήματα, την ψυχική
υγεία, την ασφάλεια και τελικά την ίδια την ανθρώπινη ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου